Khasaare dhimasho iyo dhaawac sababay oo ka dhacay degmada afgooye
Ugu yaraan 4 qofood ayaa ku dhimatey dhowr kalana waa ku dhaawacmeen dagaal
manta ka dhacay degmadda afgooye oo ay isaga hor yimaadeen ciidamadda dowladda
federaalka oo halkaas joogey iyo kuwo ka yimid dalka Ethiopia kadib markii uu u
soo dhamaadat tababar.
Dagaalka ayaa ka billowday kadib markii mid ka mid ah ciidamadan maanta gaaray
degmada Afgooye ay toogasho ku dileen mid ka mid ah ciidamada Booliska ee
maamulka degmada Afgooye xilli uu ku sugnaa xaafada Xaawo taako ee degmadaasi,
waxaa dilka askarigaasi ka dhashay iska horimaad dhexmaray ciidamada maamulka
degmada Afgooye iyo kuwa degmadaasi soo galay ee lagu soo tababaray dalka
Itoobiya, kaasoo keenay dhimashada labo askari oo ka kala tirsan labada dhinac
lamana yaqaano ilaa hadda sababaha keenay dilka askariga ay markii hore la dilay
oo qorigiina laga qaatay, hase ahaatee ciidamadan DF ee gaaray degmada Afgooye
ayaa sidoo kale qoryihii ka daadsaday ciidamo kale oo ka tirsanaa kuwa DF oo ku
sugnaa koontroolka baar Ismaaciil iyo gudaha degmadaasi, kuwaasoo ka dibna ay ku
amreen iney goobta ka tagaan
waxaana khal khal aad u xoogan uu ka jiraa degmada Afgooye, iyadoo ciidamada oo
raxan raxan u socda ay gaaf wareegayaan xaafadaha degmadaasi ay ka kooban tahay.
In kastoo aysan tagin xaafadaha ay ka mida yihiin baalguri, raqayle, iyo waliga
xaafadda godeey, waxaase si xowli ah u dhexwareegayaan xaafgadaha ay ka midka
yihiin dhagaxtuur, xaawataako, iyo xaafadda dhawaan galka ah ee Imbagati
laba askari oo manta lagu dilay halka loo yaqaan Fero somalo ayaa qal qal ka
abuuray halka loo yaqaan sanca
laba ka tirsan ciidanka dowladda ayaa midna lagu dilay midna lagu dhaawacay
halka loo yaqaan Feero Somalo, kadib markii halkaas iaygoo maraya ay weerar ku
soo qaadeen dableey ku hubeysnayd baastoolado,
weerarka lagu soo qaaday ayaa mid ka mid ahaa ciidanka ku dhintey, halka kii
kalana uu ku dhaawacmay,
dad ka agdhawaaa halka dagaalka ka dhacay ayaa sheegaya in labadii qori oo ay
wateen ciidankaas ay horay u sii qaateen raggii ka soo horjeeday ee drirtu ay
dhexmartay.
Dagaalkaas kadib ayaa ciidamada milateriga DF oo ku hubeysnaa gaadiidka dagaalka
waxaa ay goor dhoweyd oo duhurnimadii maanta ah rasaas ooda kaga qaaday goobaha
ganacsiga ee ku yaala isgoyska Sanca ee degmada Yaaqshiid, iyagoo ka dibna
halkaasi ka geystay falal qarbudaad ah oo khal khal xooggan geliyey amaanka iyo
xasiloonida ka jirtay deegaankaasi.
Ciidamadan oo u muuqday kuwo si aad ah u careysnaa ayaa sidoo kale xoog ku galay
qaar ka mid ah goobaha ganacsiga iyo guryaha halkaasi ku yaala ee ku soo jeeda
wadada laamiga ah, iyagoo halkaasina kala baxay qaar ka mid ahaa dadkii ku jiray
oo ay ka mid ahaayeen ganacsato, haween iyo dhalinyaro, waxaana dadkaasi oo
tiradooda lagu sheegay illaa 20 ay saarteen baabuurtii dagaalka ee ay ku
hubeysnaayeen iyagoo ka dibna ula dhaqaaqay meel aan la garaneynin.
Wiil soomaaliyeed oo xalay lagu dilay dalka koonfur afrika
Waxaa isa soo taraya qayladhaanta ka sooyeereysa dadka soomaaliyeed ee ku dhaqan
dalka Koonfurta Afrika iyadoo dhacdadii ugu Danbeeysay Xalay kooxo burcad madow
hubaysani ay kudileen wiil Soomaaliyeed Tuulada Vandarcup oo katirsan Magalada
Rusterburg ee Dalka Koonfurta Afrika.
Maxamad Deeq Cumar Ibraahin oo ah marxuumka la dilay ayaa u geeriyooday dhaawac
halis ah oo soo garay iyadoo burcadii falkaasi kadanbeysay oo kuhubeesneyd
biskoolado ay isaga caraeen markii ay geesten falkaasi dilka ah
Goobta uu falka dilka ah ka dhacay waxaa islahabeenimadii xalay soogaaray xili
danbe ciidamada booliska oo sheegay in ay sameenayaan baaritaano kusaabsan
dilkani iyo ciddi geysatey. Burcada falkaa geesatay ayaa horay u qaadatay waxii
lacag ahaa ee Dukaanka yaalay oo gaareysa ilaa 2kun oo dolar sida uu
iixaqiijiyay ganacsade halkaasi jooga oo soomaali ah.
Falkani dilka ah ayaa waxaa canbaareyay dhamaan umada Soomaaliyeed ee ku dhaqan
Gobolkani iyagoona kutilmamay fal argagaxin ah oo aad looga xumaado oo loo
geysano Qaxootiga taagta daran ee Soomaaliyeed ee kunool Dalka Koonfur Afrika .
Sanadkan oo kaliya ayaa Malgalada Rusterburg ee gobolka Waqooyi galbeed (north
west) ee Dalka Koonfur Afrka waxaa lagu dilay Muwadiniin Soomaaliyeed oo gaaraya
ilaa 4 halka dhaawacuna intaasi uu kabadanyahay. Dhibaatoyinka lagu hayo
Qaxootiga Soomaaliyeed ee kunool Dalka kuunfur Afrika ayaa intooda badan waxa ay
kadhacaan Tuulooyinka halista ah ee ay ka xoogsadaan qaxootiga Soomaaliyeed
Ciidamadii ku sugnaa degmada laasqoray oo horey uga soo baxsady maamulka
soomali land oo sahay dalbaday
Ciidamadii Dhowaan ka Soo wareegay mamulka la magac baxay somali land isla
markaasina ku soo biiray ciidamada maamul goboleedka puntland ayaa waxaa ay
iminka ku sugan yihiin degmada laasqoray ee gobolka sanaag halkasi oo ay iminka
si toosa uga hawlgalaan.
saraakiisha ciidamadaasi iyagu kusugan degmada laasqoray ayaa waxaa ay sheegeen
in ciidaadaani ay yihiin ciidamo dhamaystiran balse u baahan waxyaabo fara badan
oo ay ka mid tahay sahay.qalabka ciidanka iyo waxyaabo kale waxaana uu ka
dalbaday maamulka puntland in sahaydasi si deg deg ah loola soo gaaro.
Jaaamac Salaad Nuur Oo ka mid ah saraakiisha ciidamadaasi ayaan waxaan wax ka
waydiinnay bal inuu nooga warbixiyo ciidamada iminka ku sugan degmada laasqoray
ee ka soo wareegay maamulka somali land waxyaabaha u qorshaysan in ay qabtaan oo
ay ku soo kordhiyaan degmada ay iminka ku sugan yihiin waxaana aan u sheegay in
ciidamada loo ballan qaaday waxyaabo badan oo lagu soo kordhin doono.
jaamac ayaa waxaa uu sidoo kale sheegay in ciidamadaani sababta ay ugu wareegeen
maamulka puntland ay tahay ka gadaal markii ay maamulka somali land ka waayeen
agabkii iyo wax qabadkii ay uga barteen isla markaasina uu mamulka somali land
ka meer meeray in uu waxyaabihii ciidanka la siin jiray uu u soo gudbiyo.
Isku soo wada duuboo ciidamadaani iminka kusugan degmada lasqoray ee gobolka
sanaag ee ka soo wareegay mamulka la magac baxay somali land ayaa waxaa la
filaya ain ay waxyaabo badan ka bedelan degmada laasqoray ee gobolkaasi waxaana
joogitaanka ay ciidamadaani joogaan degmada laasqoray ay ku soo aadaysaa xillii
deegaanka calmadow ee gobolkaasi sanaag afduub nuddooyin badan loogu haysto dad
ajaanib ah oo laga qafaashay xeebaha degmada laasqoray lamana oga waxa tallaabo
ahaan u degsan in ay ka qaadaan kooxa haysta dadkaasi ajaanibta ah .
Madaxweynaha DFKMG Soomaaliya C/aahi Yuusuf Axmed ayaa rajo ka muujiyey
fadhiga lagu wado in maalinta beri uu ka yeesho golaha amaanka arrimaha
soomaaliya .
madaxweynaha DFKMG Yuusuf oo u wareysi siiynayey wargeyska Alsharqul Awsat
ee ka soo baxa magaalada London ayuu sheegay in uu ku rajo weynyahay in natiijo
wanaagsan ka soo bixi doonto fadhiga maalinta beri ah uu ka yeelanayo golaha
amaanka arrimaha soomaaliya.
Baan kiin Muun iyo Axmedu Wuldi C/della ayaa la filayaa in ay uga warbixiyaan
golaha amaanka warbixin ku aadan xaaladaha siyaasadeed ee uu dalka marayo,
xaaladda ammaanka, dhaqaalaha, iyo xuquuqda aadanaha.
Warbixintu waxa ay kadhigatay arrinta puntland qodobka afraad taasi oo sabab
looga dhigay qaramada midoobey oo ku cabirtay goobaha ay ka deeriso xagga
ammaanka laga dhigo tirsiga afaraad, qodobkaas waxaa ka dhalaneysa in shaqaalaha
degdegta ah mooyee aysan kuwa kale tagi karin deegaannada Puntland.
Waxaa kaloo warbixinta ku xusan in xafiiska siyaasadda ee QM u qaabilsan
Soomaaliya uu wali ka baaraan-dagayo sidii uu ugu guuri lahaa magaalada
Muqdisho.
Xafiiskaas oo hadda fadhigiisu yahay Nairobi, ayaa sheegay in caqabadaha ugu
waaweyn ee ka hortaagan guurista ay yihiin kuwa xagga ammaanka ah.
Wuxuuse xafiisku sheegay inuu ku howlan yahay sidii loo fulin lahaa qodobbada
xagga ammaanka ah ee ku xusnaa heshiiska Djibouti.
Ugu dambeyn warbixintu waxa ay amaan u soo jeedisay ergeyga qaramda midoobey ee
axmedu waladu cabdalla ee arrimaha soomaaliya kaasoo sida la sheegay guulo ka
soo hooyey siyaasadda dalka Soomaalida gudaha iyo kuwa dibadda-ba uu ku dhaliyey
saansaan nabadeed.
Ciidamada Dowladda FKM ee dhawaan lagu soo tababaray dalka Ethiopia oo lagu
wado saacadaha soo socdo ineey soo gaaraan Muqdisho.
Ciidamada Dowlladda ee dhowaan lagu soo tababarey dalka Itoobiya oo ay la
socdaan ciidamo Itoobiyaan ayaa la filayaa inay soo gaaraan magaalada Muqdisho
Saacadaha soo socda,waxayna iminka soo marayaan inta u dhaxeysa Afgooye iyo
Wanllaweyn,iyagoo xaley ku hakadey Yaaqdhuub oo Daafeed 8-km dhinaca Bari ka soo
xigta.
Wararka aan ka heleyno wadada dheer ee isku xirta Afgooye iyo Wanlle ayaa
sheegaya in dad badan oo ku dhaqan hareeraha wadadaas ka barakaceen,iyagoo ka
cabsi qaba in korkooda dagaal ka dhaco dhibaatona ay ka soo gaarto,waxana socda
barakac weyn oo ay sameeynayaan ganacsatada Yaryar ee wadaddaas ka shaqeysata
iyo xitaa dadkii deganaa tuulooyinka ku teedsan wadada gaar ahaan Beeraleyda iyo
Xoolaleyda.
Ciidamadan oo dagaal culus ku galey inta u dhaxeysa Bariweyne iyo Leego ayaa
waxay safarkoodu ku socdaa si tartiib ah,iyagoo ka foojigan dabin ay u dhigaan
kooxaha Mucaaridka ee ka soo horjeeda ciidamada Dowlladda iyo kuwa Itoobiya oo
iskaashanaya,waxaana la soo sheegayaa in dagaalkii ay la galeen kooxaha
Mucaaridka uu sababey qasaare ballaaran oo u badan labada dhinac inkasta oo
dadka deegaanku sheegayaan in dhimashadu u badneyd dhinaca Mucaaridka.
Sidoo kale dadka deegaanka iyo kuwa safarka ee wadadaas soo marey ayaa sheegaya
inay ciidamada ay ka goosteen ku dhowaad 50-qofood oo la baxsadey hubka,kuwaas
oo iska horimaad kooban la galey ciidamada dabadeedna baxsadey.
Hay’adda UNHCR oo ku Gacanseyrtey ineey Madaxfurasho Ka Bixiso mid ka mid ah
shaqaalaheeda oo lagu haysto gudaha dalka soomaaliya
Mas'uulka ugu Sareeya hay’adda NHCRU ayaa gaashaanka ku dhuftey dalabaad ka
yimid,kooxo afduub ku haysata madaxa hay’addaas ee magaalada Muqdisho Maxamed
Xasan Keynaan,mas'uulka hay’addaas u qaabilsan Soomaaliya oo ku sugan magaalada
Niarobi ee dalka Kenya ayaa sheegey inay marnaba oggolaaneynin in madaxfurasho
ka bixiyaan qof u gargaaraya dadka Soomaaliyeed,mana dhigaayo buu yiri Sharciga
Qaramada Midoobey,ayuu hadalka ku darey.
Kooxo aan heybtooda la garaneynin ayaa la xiriirey madaxa hay’adda Qaxootiga
caalamka ee Soomaaliya,iyagoo sheegtey inay doonayaan madaxfurasho ay ku
siidaayaan Kenynaan,iyagoo diidey inay sheegaan kooxda ay yihiin ama ay ka
amarqaataan,sidoo kale kooxdan ayaa madaxfurasho kale ka dalbadey hay’adaha kale
ee ay shaqaalahooda afduubka ku haystaan.
Inkasta oo aan si rasmi ah looga warhaynin kooxdan afduubeysa Shaqaalaha
Samafaleyaasha ayaa haddana dad badani waxay tuhun ka qabaan,inay ka amar
qaataan mid ka mid ah Mas’uuliyiinta Isbaheysiga Dib-u Xoreynta Soomaaliya oo ku
sugan gudaha Soomaaliya.
Waxa afduub loo haystaa ku dhowaad 12-qofood oo ka tirsan shaqaalaha
Samafaleyaasha Soomaaliya,kuwaas oo laga afduubey deegaanno kala gedisan,oo
dhammaantooda ku yaalla gobollada Koonfurta Soomaaliya.Si kastaba ha ahaatee
waxa soo ifbaxaya kooxaha ka dambeeya dilalka Shaqaalaha Samafalka iyo
afduubkooda,iyadoo shacabka Sooomaaliyeed iyo beesha caalamkaba ay ku howlan
yihiin sidii loo aqoonsan lahaa kooxdan iyo cidda ay ka amar qaataan Siyaasad
ahaan iyo Militeri ahaan intaba.
Muuse Maxamuud Jiisow
musejisow@hotmail.com
Muqdisho Bakaaro Somalia
0025215576666
002525907666
Faafin: SomaliTalk.com | July 23, 2008
|