Xildhibaan Max’ed Xasan Fiqi “in Xukuumada loo dhameeyo iyo in Xukuumad cusub la soo dhiso, waxay imaanaysaa marka taladeeda Baarlamaanka la soo hor dhigo, wayna imaandoontaa” waraysi dheer oo dhinacyo kala duwan taabanaya oo aan la yelanay...

Xildhibaan Max’ed Xasan Fiqi oo ka mid ah Xog’haynada Baarlamaanka DFKMG, islamarkaana ka soo jeeda Gobolka Sh/hoose oo aan wareysi dhinacayo kala duwan taabanaya kula yeeshay Xafiiskiisa Maagalada Baydhabo Isniin (Oct 9, 2007) ayaa ka hadlay sababaha uu u baaqadey kulankii Baarlamaanka, Qoraalo ka hadlaya dhibaatooyinka Gobolka Sh/hoose oo ay u gudbiyeen Madaxweynaha iyo Wasiirka Arimaha Gudaha.

Xildhibaan Fiqi waxaa uu yiri “ dhibaatooyinka Gobolka Sh/hoose ka jira waxaa keenay, dad hore u haystey oo si khasab ah ku joogay, islamarkaana xoog ku haystey Gobolka iyo maamul ku sheeg dowladu ay u magacawdey oo si is-bahaysi ah dhibaato uga sameeyey, waxaana isku daynay in dowlada aan anagu ka mid nahay ay wax ka qabato, Madaxweynaha iyo Wasiirka Arimaha Gudaha ayaan u gudbinay cabashadeena, ilaa iyo hadana wax tilaabo ah oo la qaaday ma jirto oo aan hayno, waxaan kaloo u gudbinay Xildhibaanada, Wasiirada iyo Wasiir ku xigeenada Beelaha ay ka soo jeedaan in Ummada dhibaatada ay ka daayaan, dhibaatadanina waxaan ka dhex sheegnay Baarlamaanka dhexdiisa, waxaana baaqyo fara badan u dirnay Beesha Caalamka si wax looga qabto xadgudub-yadaan iska socda, waana Arin laga argagaxo dadd raba in Guryahooda si nabad ah ay ugu noolaadaan iyo kuwo u diidan, waxaana naga go’an hadii wax laga qaban waayo arimahaan wixii ka yimaada in ay qaadi doonaan maamul ku sheega hada ka jira iyo cidii magacowdey”.

Xildhibaan Max'ed Xasan Fiqi.

Mar uu ka hadlaayey tilaabada ay qaadayaan waxa ay tahay ayaa wuxuu yiri ‘Tilaabada aan qaadayno way iska cadahay, anaga Gobolka ayaan ka soo jeednaa, waana u dhalanay, hadii la diido in la xaliyo anagu waxaan garab ku siinaynaa dadka deegaanka inay is diifaacaan, micnaha waa cid cid ka xoog badan Soomaaliya ma jirto wiilall waa qabnaa hantina waa qabnaa, dhulkuna waa dhulkeenii Nabada ayaan codsanay hadii la waayo, xitaa hadii ay dadkaasi ay doonayaan in xoog ay ugu noqdaan garab baanu ku siinaynaa inay is difaacaan, dadkii aan ka dhalanay ee deegaanka lahaa inay duurka ku noolaadaan iyo kuwo aan deegaanka lahayn inay si nabad ah ugu noolaadaan deegaankeena wax dhici kara ma ahan, waana wax shacabku ay rabaan tilaabada aan qaadayno.

Mar uu ka jawaabayey su’aal ahayd Xildhibaane hadalada aad sheegayso waa kuwo miizaan leh ee mala dhihi karaa looma dhama hadaladaan kaasoo yeeraya adiga iyo Xildhibaanada ka soo jeeda Gobolka, ayaa waxaa uu ku jawaabay ‘udhamid iyo u dhamid la’aan meesha ma taalo Gobolka Sh/hoose wuxuu ka kooban yahay 8-Degmo xildhibaanada degmooyinkaas kala duwan ayey ka soo jeedaan, hada anagu waxaan si gaar ah uga hadlaynaa meesha dhibaatadu ka taagan tahay oo ah Degmada Marka iyo nawaaxigeeda, taasina mas’uuliyadeeda anaga ayey na saran tahay, Xildhibaanada Marka oo keli ah ma ahan, kuwa gobolka oo dhan waxay u soo jeedaan in dadkooda si xor ah ay ku noolaadaan, dadka dhibaatada ku hayna ay iska qabtaan, kumana kala qaysanin arintaas, balse hada dhibaatada waxay ku soo hor martay Degmada Marka, waxaa ku soo xigtay Degmada Af-gooye iyo Walaweyn, hadee Degmo kasta Xildhibaanada ka soo jeeda marka ay dadkooda dhibaato dareemaan iyaguna markooda way hadli doonaan, hadii aan sheegnay dhibaatada ka taagan Marka, dhamaan Xildhibaanada   ka soo jeeda Gobolka way nagu taageereen, waana ka simanaha dadka dhiiga dadka hantida ka gatay ee ku barbaarey. 

S-Xildhibaane hore Gobolka Sh/hoose waxaa ka jiray maamul aan taageersanayn Dowlada ee xiligaasina ma aydaan hadli jirin hadaba maxay tahay sababta keentay inaad hadashaan waqtigaan?.

J-Markaasi maamul xoog ku haysto ayaan u niqiinay oo wax wadahadal ah inooma furnayn iyo wax aan kala hadalno, waxayna ahayd Nin xoog ku haysta iyo dadkii oo cabursan, balse anagu dowlada ayaan ka tirsanahay, dad ay magacawdey in dhibaato ay u gaystaan inagoo ka mid ah dowlada ayaa nagu kalifaysa inaan hadalno, laakiin ninkii hore agtiisa wax cod la yiraahdo nooma taalo,inuu haysto Gobolka uun baan cadeyn jirnay.  

Sidoo kale mar uu ka hadlaayey qaabka dhibaatada ay uga wadaan maamulka gobolka ayaa wuxuu yiri “ horta maamulka Gobolku waxa loo dhisay waxay ahayd in dadku si nabadgelyo ay kuwada noolaadaan, dhibaatada jiraa waxat tahay maamulkii hore ee aad I weydiisay Ragii ka tirsanaa qaarkood ayey dowladu magacawdey, ayaa iyagoo iska ilaalinaya shacabkii eedihii ay hore uga galeen, ayey iyagoo magic dowlad wata Isbaarooyin ku bilaabeen, Miithaal Shanal bood Isbaaraa taalo, lacagta laga qaado Hubaa lagu gadaa, waxaana lagu hubeeyaa dadd gaar ah, Af-gooye Isbaaraa taala lacag baana laga qaadaa waxaana lagu hubeeyaa dad gaar ah waayo heshiis dhexmaray maamulka hada la magacaabey iyo kii hore, sidaan hore u sheegay Gudoomiyaha Gobolka ninka sheeganaya, Koox yar oo isaga Beeshiisa ah iyo dadkii hore waxay ku tashteen kolayba xaq ma tihiin oo sii joogimaysaane dadkaan sii booba, taas ayaa keentay inay isku dayaan, dhibka asalkiisa hore wuxuu ka bilowdey ninkii Taliye u ahaa Maamulkii Indho cade, taliye ku xigeenkiisaa ayaa la dilay, anagu waan ka soo horjeednaa in la dilo, waayo nin dowladda ka tirsan buu ahaa oo waa nin qaran, waxaana u sheegnay dadka Gobolka cidii dishay in la baadi goobo ee lagu tiranayo Beesha aan anagu ka soo jeedno, waxaana diyaar u ahayn inaan soo qabano, taasin waxay isu bedeshay in Taliye ku xigeenka Ciidamada Booliiska ninka sheeganaayo oo hore u ahaa taliye ciidamadii Maxaakiimta uu weerarr toos ah ku qaado Beesh aan ka soo jeedo, taasina dadkii way ka gedoodeen oo way ka soo hor jeesteen, waxaana dhacdey in dadkaasi ay ka cararaan deegaanka oo ay duurka galaan ilaa iyo hadana la leeyahay ma soo geli kartaan deegaanka, iyagun ay leeyihiin   Deegaanka inagaa iska leh oo waan gelaynaa. 

S-Xildhibaane wax xiriir ah mala sameysay maamulka hada gobolka ka jira, arimahaas uu isag wado darteed?. 

J-haa xiriir baan la sameeyey Ninka Maamulka Gobolka sheegta ee la yiraahdo C/qaadir dadkiisa gobolka ayey degan yihiin, waxaana talada loogu dhiibay is maamul goboleed ahaan bal dadka in dhibaatada uu qaado ayaa loogu dhiibay dadka xildhibaanada deegaanka raali bay kawada ahaayeen in loo dhiibo talada, isaguna si toos baanu u wada hadalnay waxaana u sheegay ninkii ninka dilay oo aan u sheegay inuu nala dhashay oo aan soo qabaneyno, in la joojiyo xasuuqa iyo tilaabada uu qaaday, balse dheg jalaq uma siin oo wuu ka dhego furaystay, waxaana nagsii careeysiiyey dadkii deegaanka u dhashay ayaa ku tilmaamay Bur cad, shacabkeygii aan wakiilka ahaa oo qori wata oo doonaya in dhibaatadii lagu sameeyey ay iska qabtaan, in uu yiraahdo waa Bur cad, kuwii hore u joogayna uu yiraahdo waa dad wanaagsan aniga maamul uma aqoonsani, maamulna waxaa dhisidoona dadka ka soo jeeda Deegaanka, hada Baydhabo waxaa ku sugan Madaxweynihii, Gudoomiyihii Baarlamaanka iyo Ra’iisul Wasaarihii oo maanta soo degaya, intuba waxaan u gudbinay codsigeena waxaana ku rajo wyenahay in codsigeena la tixgelin doona oo waxa deegaanka hada jooga oo dhan talada laga wareejindoona oo maamul aan anaga hogaaminayno la dhisidoono ayaan ku rajo weynahay. 

S-Xildhibaane sababaha uu u baaqdey kulankii Baarlamaanka?.

J-Kulanka waxaa uu u baaqdey waxaa kow ka ahaa kala war qaadasho Madaxweynaha iyo Gudoomiyaha Baarlamaanka, waxaana la sugaayey Ra’iisul Wasaaraha oo imaanaya Magaalada Baydhabo oo xildhibaano badan ay ku maqan yihiin soo dhaweynta mas’uuliyiinta iyo la kulankooda. 

S-Xildhibaane Gudigii awood qaysiga  Baarlamaanka uu dhawaan magacaabayey hawshiisa halkay maraysaa?. 

J-Gudiga anigaa ka mid ah in badan hawlihiisuna way soo gebageboobeen, waxaana rajeynayaa hadii uu ilaahay idmo kulanka ugu horeeya Baarlamaanka in looga hadlidoono, habka Awood qaybisga ee nidaamka 4.5-ka ah. 

S- Xildhibaane Gudigii uu Baarlamaanka u saarey arimaha Khilaafka Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaarihiisa Malaga yaabaa in arintaas laga soo hor mariyo mida aad sheegayso?.  

J-Khilaafta Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha waxaan filayaa gudiga hawlahaas loo xilsaaray inaan hawlahaas lagala shaqeyn ayey u badan tahay,balse arin gaar ah oo Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha ka dhexeyso ma filayo, wixii ka dhexeeya anagaa sharci dejintii ah, waxaana go’aansanay in baarlamaanka la horkeeno oo sharciga aan raacno, Madaxweynuhu intuu awood u leeyahay inaan siino, Ra’iisul Wasaaruhuna intuu xaq u leeyahay ayaa loogu xaq soorayaa, balse anagu labadooda wax ay noogu kala duwan yihiin ma jirto iyo wax aan u kala xaglinayno, Madaxweynaha inaa dooranay, Ra’iisul Wasaaruhuna inagaa dooranay labadaba inagaa dooranay, wixii khalad ah ee jirana inaan u dhexgalno si sharciyan ah ayaan ku kala saaridoonaa, hadiiba ay dhacdo arintaas, laakiin ma qabo in arintu sida loo buun buuninayo ay u jirto. 

S-Mudane Xildhibaane hawlaha mudooyinkaan uu waday Baarlamaanka mala dhihi karaa jiritaanka Xukuumada ayaa lagu soo gebagebeyndoonaa?. 

J- Arintaas Baarlamaanka ayey u taalaa 275-ta xildhibaan ee in Xukuumada loo dhameeyo iyo in Xukuumad cusub la soo dhiso, waxay imaanaysaa marka taladeeda Baarlamaanka la soo hor dhigo, wayna imaandoontaa, marka ay timaado ayaan jawaabteeda bixindoonaa.  

Ugu dambeyn Xildhibaan Maxaad shacabka Soomaaliyeed u soo jeedinaysaa ee Akh’risanaya Fikirkaada?. 

J-waxaan u jeedinayaa ka xildhibaan ahaan Soomaaliya meel kasta oo ay joogto, in nabada laga wada shaqeeyo, wixii dulmi watana ay iska qabato, kuwa aan xildhibaanka u ahay ee Caalamka ku nool waxaan u sheegayaa inay dadkooda soo taakuleeyaan dhinaca nabada ay kala hadlaan kuwa dhibaatada ka wada Degmada marka dadkooda ee jooga dibadaha, gacana soo siiyaan dadkooda si ay isaga qabtaan kuwa dhibaatada ku haya dadkooda, kuwa gudaha joogana ay wadahal la galaan. 

Maxamed Macallin Cismaan{All-man} Somalitalk Baydhabo.

fatxumaalik@hotmail.com.

SomaliTalk.com | Oct 9, 2007

Cadde Muuse oo Shaaca ka qaaday in ku "daalay" Madaxweynanimada
"waa waqtigii aan nasan lahaa.. anigu waan daaley.." Sidaas waxaa yiri Madaxweyanaha DGPL oo u waramayey idaacada Codka Maraykanka, waxa kale oo uu ka hadalay Batroolka..